Μαρίνα Ντάσκα: Η διαφορετικότητα υπάρχει, όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι αλλά δεν είμαστε ίδιοι

Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη για τα άτομα με αναπηρία παραχώρησε στην εφημερίδα «Νέα Σελίδα» η φιλόλογος Μαρίνα Ντάσκα, η οποία γνωρίζει τη νοηματική γλώσσα και ασχολείται με την εκπαιδευτική και όχι μόνον στήριξη ατόμων με ειδικές ανάγκες.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΗ
Πως βλέπουν οι πολίτες τα άτομα με αναπηρία;
Θα ξεκινήσω να μιλάω για την εικόνα που έχουμε ως λαός για την αναπηρία αναφερόμενη σε παραδείγματα από την αρχαία ελληνική ποίηση και την νεότερη λογοτεχνία. Ο Ζητιάνος του Ανδρέα Καρκαβίτσα, είναι ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς ήρωες με αναπηρία στην ελληνική λογοτεχνική πραγματικότητα. Σκιαγραφείται ως άνθρωπος που ο ίδιος προκαλεί την αναπηρία του και την εκμεταλλεύεται για λόγους βιοποριστικούς. Παράλληλα περιπαίζεται από τον περίγυρο. Πολλά παραδείγματα υπάρχουν που αποδεικνύουν πόσο παγιωμένη είναι αυτή η συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους με αναπηρία. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, ο θεός της φωτιάς Ήφαιστος περιγράφεται να έχει ΄΄μαραμένα΄΄ κάτω άκρα και να αποτελεί αντικείμενο κοροϊδίας σε συμπόσιο των θεών στον Όλυμπο. Ο Σοφοκλής αξιολογεί την τυφλότητα του Οιδίποδα ως τιμωρία για τις πράξεις του αιτιολογικά: εξισώνει την ηθική με την φυσική τυφλότητα και εξηγεί πως από την πρώτη, αιτιολογικά, καταλήγουμε στη δεύτερη. Κατά συνέπεια, η αναπηρία αποτελεί τιμωρία, ώστε να αποκατασταθεί το Κακό (Νέμεσις). Από την άλλη, ο Όμηρος αποδίδει στον τυφλό άνθρωπο ειδικές ικανότητες μαντικής (ενόρασης) και έχει στα έργα του έναν τυφλό που ασκεί μαντικό ρόλο. Από τα παραπάνω παραδείγματα λοιπόν μπορούμε να συμπεράνουμε, πόσο στην ελληνική πραγματικότητα η αναπηρία στιγματίζει την ταυτότητα του προσώπου.

Είναι επαρκής η στήριξη του κράτους για τα άτομα με αναπηρία στα πλαίσια της εκπαίδευσης και αποκατάστασης;
Όταν το κουδούνι του σχολείου δεν χτυπάει την ίδια μέρα και την ίδια ώρα για όλους τους μαθητές και ο μαθητής με αναπηρία είναι στο σπίτι γιατί δεν υπάρχει εξειδικευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό, τότε σαφώς δεν υπάρχει επαρκής στήριξη. Το κράτος συμβάλλει στην δημιουργία ατόμων με αναπηρία λόγω της έλλειψης σχεδιασμού και εκπαίδευσης. Ένα άτομο με αναπηρία, που δεν του παρέχεται η κατάλληλη εκπαίδευση για την ομαλή ένταξη στο κοινωνικό περιβάλλον, γίνεται δύο φορές ανάπηρο. Δυστυχώς, η κοινωνική μέριμνα δε λειτουργεί εύστοχα και αποτελεσματικά για να δημιουργήσει συνθήκες ισότιμες και όχι διαχωρισμού για τα άτομα αυτά. Η κάθε οικογένεια, πρέπει να ψάχνει από μόνη της να βρει τρόπους για να εκπαιδευτεί κατάλληλα το μέλος με αναπηρία ώστε να γίνει ανεξάρτητο αργότερα. Το λυπηρό είναι ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχει τόσο αναπτυγμένη εκπαίδευση για θέματα αναπήρων, ώστε πολλές οικογένειες δεν ξέρουν τον τρόπο να ψάξουν να βρουν διεξόδους και λύσεις για την αντιμετώπιση της αναπηρίας στο παιδί τους ή να τους παραχθεί ψυχολογική υποστήριξη. Κάποιοι άλλοι φοβούνται να αντιμετωπίσουν ένα παιδί ανάπηρο και χρειάζονται άμεση υποστήριξη και καθοδήγηση. Υπάρχουν και περιπτώσεις, ειδικά στην επαρχία, αλλά και στην πόλη που αντιμετωπίζουν την αναπηρία με ντροπή. Για όλα αυτά, φταίει ο κρατικός μηχανισμός που δεν λειτουργεί σωστά. Θα έπρεπε να υπήρχε μία υπηρεσία που θα προσέγγιζε τις οικογένειες αυτές για να τους προσφέρει υποστηρικτικές υπηρεσίες, να πάρει το ιστορικό της οικογένειας, να δει πως ζει το ανάπηρο άτομο, τι εκπαίδευση πρέπει να του παραχθεί, που δυστυχώς δε συμβαίνει.

Τι άλλα προβλήματα αντιμετωπίζει ένα άτομο με αναπηρία;
Πέρα από το σημαντικό θέμα της προσβασιμότητας, προκύπτουν προβλήματα από την έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κόσμου για το τι είναι αναπηρία. Αυτό βέβαια, έχουμε καταφέρει να το εξαλείψουμε σε έναν βαθμό και να μην υπάρχουν πλέον οι προκαταλήψεις που υπήρχαν πριν από αρκετά χρόνια. Και το πετύχαμε αυτό κυρίως μέσω της ενημέρωσης από τους φορείς μας, αλλά και μέσω δημοσιεύσεων και διαλέξεων. Ιδιαίτερα σημαντικό και αποτελεσματικό θα ήταν αν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στραφούν προς αυτή την κατεύθυνση με εντονότερο και ουσιαστικότερο τρόπο προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν και να ενημερώσουν.

Από το θέμα υποδομών πως βρίσκεις την πόλη;
Έχουν γίνει αρκετές παρεμβάσεις τα τελευταία χρόνια. Με αφορμή την διοργάνωση των ολυμπιακών και παραολυμπιακών αγώνων στη χώρα μας, έγιναν παρεμβάσεις όσον αφορά την εργονομική διευθέτηση των πόλεων. Τα πεζοδρόμια ξανασχεδιάστηκαν και πλέον έχουν ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο όλες οι ευρωπαϊκές οδηγίες, όπου υπάρχουν τα στάνταρ και οι προδιαγραφές για το πώς μπορεί να είναι προσβάσιμο τόσο ένα δημόσιο κτίριο όσο και οι περιβάλλοντες χώροι. Το θέμα είναι, πως όλα αυτά δεν έχουν υλοποιηθεί όπως θα έπρεπε, γιατί δεν υπήρχε αυστηρός έλεγχος, αλλά και ο κόσμος δεν έχει καταλάβει την σημασία αυτών των παρεμβάσεων, οπότε δημιουργούνται προβλήματα. Δηλαδή, αν ξυπνήσουμε ένα πρωί όλοι μας και πούμε ότι δεν παρκάρουμε στο πεζοδρόμιο σήμερα, ότι δεν εμποδίζουμε την θέση πρόσβασης του αναπήρου, ότι δεν βγάζω τα εμπορεύματα μου επάνω στον οδηγό όδευσης τυφλών του πεζοδρομίου, ξαφνικά θα διαπιστώσουμε ότι, είτε έχουμε αναπηρία είτε δεν έχουμε αναπηρία, θα μπορούμε να κινηθούμε όλοι πιο άνετα.

Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν τον ρατσισμό;
Έχει συμβεί να δω προσωπικά ρατσιστικά συμβάντα σε κάποιες περιπτώσεις , αλλά πιστεύω ότι αυτό είναι απλά μια προκατάληψη με ρίζες από το παρελθόν, που δυστυχώς ακόμα δεν έχει εξαλειφθεί εντελώς. Είναι στο χέρι των ίδιων των ατόμων με αναπηρία να σπάσουνε αυτά τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν στην κοινωνία. Έχει να κάνει καθαρά με το θέμα της αποδοχής σαν προσωπικότητα και όχι σαν διαφορετικότητα. Η διαφορετικότητα υπάρχει, όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι αλλά δεν είμαστε ίδιοι. Τη διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου πρέπει να την αποδεχόμαστε και να τη σεβόμαστε γιατί θα πρέπει όλοι να συμβιώσουμε και να συμβαδίσουμε σε μια κοινωνία όπου υπάρχει ποικιλομορφία ατόμων γιατί η αναπηρία είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης, κομμάτι της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.

Πιστεύεις ότι το θέμα της ευαισθητοποίησης υπάρχει περίπτωση να βελτιωθεί κυρίως με τους πιο νέους ανθρώπους;
Βλέπω ότι μέσω της ενημέρωσης που ήδη γίνεται, κυρίως οι πιο νέοι, αντιλαμβάνονται διαφορετικά την αναπηρία σε σχέση με την αντίληψη που υπήρχε στο παρελθόν. Πρέπει να γίνονται διαλέξεις και να αξιοποιηθούν σωστά όλοι οι δίαυλοι επικοινωνίας και ενημέρωσης, έτσι ώστε η αναπηρία να προσεγγίζεται με βάση ένα πολυδιάστατο μοντέλο προσέγγισης που σχετίζεται με τη δομή και τη λειτουργικότητά του ατόμου. Με βάση το μοντέλο αυτό, θα πρέπει να υιοθετηθεί η έννοια του καθολικού σχεδιασμού για όλους, κάτι που για χρόνια ο χώρος του αναπηρικού κινήματος διεκδικεί. Όταν μιλάμε για καθολικό σχεδιασμό, εννοούμε πως ότι σχεδιάζεται μέσα σε μια κοινωνία πρέπει να αφορά όλους τους ανθρώπους. Αν η πόλη είχε σχεδιαστεί για όλους, δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα.

Αν μπορούσες να ζητήσεις κάτι από το κράτος, ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα ζήταγες για να γίνει άμεσα;
Αυτό που θα έπρεπε να γίνει άμεσα, είναι να εφαρμοστούν ουσιώδης πολιτικές που να στοχεύουν στην ομαλή ένταξη των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Θα πρέπει δηλαδή το κράτος να δημιουργήσει υπηρεσίες στελεχωμένες με εξειδικευμένο προσωπικό που υπάρχει και από τη στιγμή που καταγράφεται περιστατικό κάποιου ανάπηρου στη χώρα, να παρεμβαίνει άμεσα έτσι ώστε, να του παρέχει τα απαραίτητα εφόδια για να μπορέσει να ενταχτεί φυσιολογικά στην κοινωνία και να ανεξαρτητοποιηθεί. Μόνο έτσι θα μπορούμε να μιλάμε για πραγματική και ουσιαστική αποκατάσταση τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στην οικογένεια του, δημιουργώντας έτσι προϋποθέσεις για την αξιοπρεπή και αυτόνομη διαβίωσή του.

Τι ελπίζεις να έχει αλλάξει στο μέλλον για τα άτομα με αναπηρία;
Ονειρεύομαι και θα επιδιώξω όσο μου δίνεται η δυνατότητα, να βοηθήσω στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, να συνεισφέρω αποτελεσματικά. Θα κάνω οτιδήποτε περνάει από το χέρι μου, να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε καλύτερες προϋποθέσεις βελτιώνοντας την ποιότητα της ζωής όλων των πολιτών της πόλης μας. Στο σημείο που έχουμε φτάσει μέχρι σήμερα δεν φτάσαμε τυχαία, αλλά επειδή κάποιοι άνθρωποι προσπάθησαν και άλλαξαν τα δεδομένα και αφιέρωσαν σημαντικό χρόνο της ζωής τους διεκδικώντας τα αυτονόητα, γιατί τίποτα δεν έγινε από μόνο του.. Αν οι άνθρωποι μέσα στην οικονομική κρίση δεν καταλάβουν την ουσιαστική έννοια της ανθρώπινης αξίας και δεν συσπειρωθούν, πιστεύω ότι το μεγαλύτερο πλήγμα θα είναι τότε, όταν δεν θα μπορούν να συνειδητοποιήσουν τι ακριβώς θα πρέπει να κάνουν. Αν σε τέτοιες εποχές δεν μπορέσουμε να έρθουμε όλοι πιο κοντά ο ένας στον άλλο και να οργανωθούμε για να αλλάξουμε το οτιδήποτε δεν λειτουργεί σωστά και δεν υπάρξει αλληλοβοήθεια, τότε δεν θα μπορούμε πλέον να μιλάμε για ανθρώπινη και οργανωμένη κοινωνία. Στόχος πλέον είναι η αφύπνιση και η συμμετοχή στα κοινά. Πρέπει να μας αφορούν όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας και να κάνουμε κάτι.

Πες μας κάποια πράγματα για την επαγγελματική σου δραστηριότητα και τα ενδιαφέροντά σου
Το αρχικό μου πτυχίο είναι της Ελληνικής Φιλολογίας. Όντας φοιτήτρια στη Θεσσαλονίκη είχα την τύχη να μπω σε παρέα κωφών φοιτητών, όπου για μένα ήταν φοβερή εμπειρία. Μπόρεσα να έρθω κοντά στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και έπειτα παράλληλα με τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στην Ειδική Αγωγή συνέχισα τη συστηματική εκπαίδευσή μου πάνω στη γλώσσα αυτή. Έγινα μέλος εθελοντικών οργανώσεων και για πολλά χρόνια ασχολήθηκα με την εθελοντική διδασκαλία κωφών και αυτιστικών παιδιών. Αυτήν την περίοδο είμαι σε σχολείο ως βοηθός φιλόλογος παιδιού με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Στον ελεύθερο χρόνο μου ασχολούμαι να τη Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία που έχω συστήσει, με την επωνυμία “Ενεργοί Πολίτες για το Σεβασμό της Διαφορετικότητας”, με στόχο την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για το σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού κατά ατόμων και ομάδων λόγω διαφορετικότητας και την παροχή βοήθειας σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Τέλος, είμαι υποψήφια Διδάκτωρ στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση.

Θέλω να συνεχίσω να διδάσκω τη Νοηματική Γλώσσα και ελπίζω να τη μαθαίνουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Είναι θετικό το γεγονός ότι οι κωφοί έχουν δημιουργήσει μια πολύ όμορφη κοινωνία που βοηθάει όλους εμάς. Εύχομαι συνεχώς να δημιουργούνται ομάδες ανθρώπων ευαισθητοποιημένες στο θέμα της αναπηρίας. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, μα όλοι ίσοι.